Van de nationale voetbalploeg van Rusland werd voor het WK in de zomer van 2018 eigenlijk niets verwacht. Het gastland verraste dan ook vriend en vijand toen men de poulefase wist te overleven en Spanje na strafschoppen versloeg. Op het Rode Plein werden de voetballers als helden onthaald. Drie van die helden luisteren naar de namen Ilya Koetjepov, Alan Dzagojev en Roman Zobnin. Zij zijn allemaal afkomstig van de voetbalschool in Toljatti.
Na de zege op Spanje had Zobnin de tranen van geluk in de ogen staan. De middenvelder van Spartak Moskou zei dat Rusland altijd had geloofd in de overwinning: “Ondanks moeheid hier en daar dacht iedereen aan de zege (…) Ik wil ook nog even zeggen dat het vandaag precies twaalf jaar geleden is dat Joeri Petrovitsj Konoplev is overleden. De academie die zijn naam draagt, heeft mij grootgebracht. Ik draag deze overwinning aan hem op”, zei Zobnin tegen Match TV.
De voetbalschool van Konoplev was niet verbonden aan een grote profclub, maar leverde desondanks relatief grote spelers af. Koetjepov, Dzagojev en Zobnin haalden allemaal het Russisch elftal, maar ook spelers als Artur Joesoepov, Roman Emeljanov, Stanislav Kritsjoek, Ilzat Achmetov, Grigori Morozov en Igor Gorbatenko komen bij Toljatti vandaan. Allemaal gerespecteerde voetballers in de Russische eredivisie. De academie genoot dan ook erg veel aanzien, zowel binnen als buiten Rusland. Van die reputatie is anno 2019 echter weinig meer over.
Van raketofficier tot autohandelaar en talentscout
Joeri Petrovitsj Konoplev richtte de voetbalschool in augustus 2003 op in Toljatti, een stad in de provincie Samara aan de rivier de Wolga. De in Rostov aan de Don geboren Konoplev wilde eigenlijk profvoetballer worden, maar moest die droom vanwege een blessure laten varen. Hij schreef zich in voor de militaire school van de raketmachten en werd raketofficier. Begin jaren negentig stopte hij en verhuisde Konoplev naar Toljatti, het voormalige Stavropol aan de Wolga dat in 1964 werd vernoemd naar de Italiaanse communistenleider Palmiro Togliatti.
Konoplev stortte zich op de autobranche, maar kon het voetbal niet loslaten. Om het Russische voetbal naar een hoger plan te tillen, investeerde hij met zijn bedrijf Standard Lada miljoenen in de oprichting van een voetbalacademie. Konoplev haalde in de beginjaren 200 leraren en voetbaltrainers naar de academie en bijna 1000 voetballertjes sloten zich aan. Spelers van ouders die zich het inschrijvingsgeld en andere kosten niet konden veroorloven, kregen gratis toegang. Hoewel hij zelf niet voor de klas of op het trainingsveld stond, werd Konoplev door het Kremlin uitgeroepen tot ‘Leraar van het Jaar van de Russische Federatie’.
Plotseling overlijden
De talenten van de verschillende teams van Toljatti wonnen toernooi na toernooi. Ook internationale prijzen, zoals de Children’s Champions League en de Spaanse ‘Rozenbeker’, gingen met trots mee terug naar Toljatti.
De academie werd in kranten als Sport-Express en the Guardian vergeleken met de succesvolle opleidingen van clubs als Ajax, Chelsea en Manchester United. Er was echter één persoon die altijd op de achtergrond bleef: Joeri Petrovitsj Konoplev.
Toen hij op 1 juli 2006 aan de gevolgen van een hartaanval overleed, hadden sommige kranten niet eens een foto van Konoplev om af te drukken. Konoplev werd slechts 38 jaar oud. Na zijn dood werd de academie naar Konoplev vernoemd en besloot oligarch Roman Abramovitsj, de latere eigenaar van Chelsea, met zijn stichting de financiering van de voetbalschool over te nemen.
Kritiek op Roman Abramovitsj
Door de financiële crisis van 2008 kreeg de Toljatti-academie echter steeds meer moeite om het hoofd boven water te houden. En jaren later was er zelfs amper geld meer om de trainers en docenten te betalen. Abramovitsj trok zich uiteindelijk in 2013 helemaal terug en daardoor werden de problemen groter en groter.
Om kosten te besparen, nam de academie zelfs de ingrijpende maatregel door haar vertegenwoordigende eerste elftal (Akademia-Lada) niet in te schrijven voor de competitie in de derde afdeling van het Russische voetbal.
Abramovitsj werd hierop hevig bekritiseerd door onder anderen de bekende commentator Evgeni Lovtsjev: “Ik begrijp niet waarom hij zijn handen aftrekt van dit project”, foeterde Lovtsjev in een column voor Sovsport. “Het project heeft zijn effectiviteit bewezen, er zijn mooie spelers opgeleid. De jeugdspelers groeien daar in uitstekende omstandigheden op en worden getraind door topcoaches. Het is een resultaat waar je alleen maar van kan dromen. Maar waarschijnlijk is Abramovitsj niet langer geïnteresseerd in Russische voetbalprojecten.”
Voordat Abramovitsj zich met de Toljatti-academie ging bemoeien, was hij overigens al sponsor van CSKA Moskou en de Russische voetbalbond. Abramovitsj betaalde bijvoorbeeld het salaris van Guus Hiddink toen de Achterhoeker in 2006 bondscoach werd van Rusland.
Minder budget
Om te overleven, wendde de Toljatti-academie zich (met succes) tot de regionale autoriteiten van Samara. Sindsdien wordt de academie niet langer door particulieren zoals Abramovitsj gefinancierd, maar door de staat.
Waar Abramovitsj jaarlijks bijna 2,5 miljoen investeerde, daar moest de Toljatti-academie het echter doen met een budget van iets meer dan 1,6 miljoen euro per jaar. Geld voor renovaties was er niet en jeugdspelers bleven massaal weglopen. Waar de Toljatti-academie begon met circa 1000 voetballers, daar stonden er medio 2019 nog maar 260 kinderen ingeschreven.
‘Gouden jaren’ zijn voorbij
Igor Ketsjaev, trainer van het eerste elftal van de voetbalschool, beseft dat de ‘gouden jaren van Abramovitsj’ voorbij zijn, zo vertelde hij in 2018 in een uitgebreid interview met Sovsport. Van dat verhaal heeft Donau voor dit verhaal dankbaar gebruikgemaakt, want de overige citaten van Ketsjaev zijn eveneens afkomstig van het verhaal dat hij vorig jaar met de Russische krant maakte.
“Toen Abramovitsj met de financiering stopte, was het klaar”, aldus Ketsjaev. “Zoveel kinderen liepen weg! Naar Roebin Kazan, Krasnodar, Spartak, Dynamo, Lokomotiv. Recent ging er nog een speler van ons naar Spartak. Hij had een toernooi met ons gespeeld. Na afloop werden zijn ouders benaderd en reden ze naar Moskou. En vorig jaar werden drie spelers van ons opgeroepen voor de nationale ploeg en kwamen ze niet meer terug. Ze gingen meteen door naar Dynamo.”
Achterstallig onderhoud
Volgens Ketsjaev is de Toljatti-academie de laatste jaren met niets anders bezig dan met ‘overleven’. Het trainingscomplex heeft volgens hem ook ‘dringend behoefte aan reparaties’, want de laatste grondige verbouwing dateert alweer van 2017.
De bussen zijn oud en vallen uit, de cv-ketels moeten worden vervangen en er zijn nog maar twee werkende boilers: “Eén boiler voor noodgevallen die op vijftig procent draait en een tweede draait op dertig procent”, vertelde Ketsjaev aan Sovsport.
“De ingenieur heeft gezegd dat het gevaarlijk is om ze op volle kracht te laten draaien, anders gaan ze kapot. Door al deze problemen worden kinderen ’s winters ziek. Dat levert weer extra uitgaven op aan medicijnen.” De academie heeft voor alle reparaties 1,2 miljoen euro nodig, vier ton minder dan de totale begroting bedraagt.
Krylya Sovetov Samara
Slechte kunstgrasvelden, afbladderend behang, tapijt vol bacteriën, kapotte kamerdeuren, oude bussen, slechte verwarming en wat al niet meer. Ketsjaev begrijpt eigenlijk heel goed dat de Toljatti-voetballers steeds vaker kiezen voor een opleiding bij een andere club, bekende hij in de krant: “Ze groeien hier op en genieten een opleiding, maar zien geen toekomst (…) Nu komen afgestudeerden terecht in het tweede van Krylya Sovetov Samara. Dat is een verschil.”
Krylya Sovetov Samara is de grootste club uit de regio en wordt eveneens financieel gesteund door de regionale autoriteiten. De toptalenten van de Toljatti-academie worden vrijwel automatisch doorgestuurd naar Krylya, een club die toch minder tot de verbeelding spreekt dan een Zenit, CSKA of Spartak.
Oogappels van de Toljatti-academie
Drie voetballers die deel uitmaakten van de WK-selectie van Rusland hebben hun opleiding vroeger in Toljatti genoten: Dzagojev van CSKA en Koetjepov en Zobnin van Spartak. Laatstgenoemde nodigde voor de WK-wedstrijd tegen Uruguay (3-0 verlies) vijf voetballers van de Toljatti-academie uit om het groepsduel live mee te maken in de Cosmos Arena in Samara. Zobnin betaalde de reiskosten en de wedstrijdkaartjes van deze kinderen zelf.
Met zijn dankwoord na de gewonnen achtste finale tegen Spanje liet Zobnin eens te meer blijken dat hij niet is vergeten waar het voor hem allemaal begonnen is: op de academie op Primorski, een dorpje op anderhalve kilometer van de stad Toljatti. Bovendien helpt hij de academie, samen met Koetjepov en Dzagojev, zo nu en dan financieel even uit de brand.
Nederlandse coaches
De internationals schenken regelmatig nieuwe ballen of betalen voor de deelname aan internationale toernooien. Zo kunnen de talenten van Toljatti belangrijke ervaring blijven opdoen. Desondanks blijven de kosten hoog. Eén speler kost de opleiding ieder jaar tussen de 2.000 en 2.700 euro.
Daar komt bji dat er amper geld is om trainers volwassen salarissen te betalen, vertelde Ketsjaev: “Onder Abramovitsj waren de coaches meestal Nederlands”, doelde hij op Louis Coolen, Arno Philips, Raymond Verheijen en Roland Vroomans. “De belangrijkste trainer was Coolen. Hij verdiende 8.000 tot 11.000 euro per maand. We hebben nu de volgende salarissen: 545 euro voor de hoofdtrainer, 410 voor de assistent en de trainersopleider krijgt 275 euro.”
“Elders wordt meer betaald en dus soms vertrekken trainers uit Toljatti. Net als Igor Osinjkin”, verwees Ketsjaev naar zijn voorganger die de wijk nam naar het inmiddels failliete Koeban Krasnodar. Ook dit seizoen lijkt de academie vooralsnog niet op méér geld te hoeven rekenen. De leiding publiceerde daarom een open brief om geld op te halen voor nieuwe ballen, bussen en het vervangen van de kunstgrasvelden.
Toekomst
Andrej Konoplev, zoon van de oprichter van de academie, hoopt dat die oproep sponsoren en/of particulieren kan verleiden om een bijdrage te doen, zo vertelde hij in maart op het YouTube-kanaal KraSava. Konoplev is zelf overigens trainer van de tien- en elfjarigen op de Toljatti-academie.
“Als investeerders weer interesse tonen, dan komt alles goed. We zullen dan terugkeren naar het niveau waarop we vroeger zaten. We waren immers de beste voetbalschool van Rusland!”, besloot Konoplev, die van 2003 tot 2005 zelf in de academie voetbalde, maar vanwege een blessure een punt moest zetten achter zijn nauwelijks begonnen carrière. Net als zijn vader.
