György Dalos, Der Fall des Ökonomen (Uitgeverij Rotbuch) Vertaler Elsbeth Zylla ISBN 978 3 86789 153 0 191 blz, prijs 18,95 euro
In Der Fall des Ökonomen van György Dalos (1943) wordt in acht episoden het volwassen leven van Gábor Kolozs geschetst. Een fictief leven dat zich afspeelt tussen 1962 en 2006 te Boedapest. Het geluk toont slechts zelden zijn gezicht in het leven van de hoofdpersoon.
- Recensie door Stefan van der Poel
Gábor studeert economie, verlaat het ouderlijk huis, vindt werk en trouwt, om vervolgens zijn werk te verliezen, te scheiden en terug te keren naar zijn ouderlijk huis. De pendule keert zo onherroepelijk terug naar de beginsituatie: het kleine appartement van zijn ouders waar moeder liefdeloos haar dagen slijt en vader schaakwedstrijden naspeelt. Gábor vergaat het niet veel beter. Zijn marxistische georiënteerde studie blijkt onbruikbaar daar Hongarije eind jaren tachtig het kapitalisme omarmt. Het ouderlijk huis weet hij slechts door een huwelijk kortstondig te verlaten: na de scheiding volgt namelijk de onherroepelijke terugkeer.
Ook financieel verkeert Gábor vrijwel continu in de gevarenzone. Slechts tijdens een kort intermezzo als parlementslid na de Wende lijkt een zonniger periode aan te breken. Wanneer zijn partij bij de daarop volgende verkiezingen tweederde van haar zetels verliest, is ook deze episode weer voorbij. Werk vinden lukt niet (overgekwalificeerd, te oud) waardoor hij steeds afhankelijker wordt van het magere pensioen van zijn vader. Op het moment dat dit pensioen wordt aangevuld met een maandelijkse bijdrage van een Zwitserse stichting die zich bekommert om joodse oorlogsslachtoffers (vader heeft Mauthausen overleefd), gloort er weer enige hoop. Maar na moeder, overlijdt ook vader en lijken de inkomsten op te drogen.
Gábor besluit vaders overlijden daarom ‘tijdelijk’ voor de Zwitserse stichting geheim te houden, maar wanneer de inmiddels lang overleden vader in 2006 honderd jaar dreigt te worden en de stichting dit met alle media-aandacht wenst te vieren, wordt Gábors situatie nog hachelijker: een cameraploeg is namelijk al onderweg.
Een grote naam buiten Nederland
De Hongaar György Dalos is in het Nederlandse taalgebied weinig bekend. In 1990 verscheen bij Van Gennep zijn laatst vertaalde boek: De besnijdenis. In het Duitse taalgebied is Dálos daarentegen een grote naam en wordt hij regelmatig gevraagd zijn licht te laten schijnen over politieke ontwikkelingen in de post-communistische staten. Ook zijn boeken, zowel fictie als non-fictie, vinden er gretig aftrek.
Onlangs verschenen Jugendstil en Lebt wohl, Genossen! Der Untergang des sowjetischen Imperiums, en nu ligt Der Fall des Ökonomen in de winkel. Zijn romans spelen zich vrijwel altijd af in een eigentijds joods milieu te Boedapest. Haarscherp geeft hij de veranderingen in zijn land weer, hetgeen hem onder de communisten in 1968 op een gevangenisstraf en een publikatieverbod kwam te staan. Na de Wende hoeft hij voor dergelijke maatregelen niet meer te vrezen, zijn kritische houding en tragikomische stijl zijn daarentegen onveranderd gebleven.
