Osmaanse marsmuziek is populair bij Turkse extreem-nationalistische organisaties, ook en vooral in Europa. Op bijeenkomsten van de Grijze Wolven in Europa spelen mehter takimi in traditionele kleding en zwaaiend met een oorlogsvlag.
Door John Postma
“Van zoiets kan toch geen sprake zijn. Hoe zou een zoon zijn vader kunnen beschieten. Landverraders dat zijn jullie. Hoe zou dit vaderland toe kunnen vallen aan jullie. Geen sprake van, geen sprake van. Een zoon kan zijn vader niet beschieten. Zolang we het leven nog niet laten, komt dit vaderland niet aan jullie toe!”.
Dat zijn enkele regels uit het nummer Plevne Marsi (Pleven Mars) dat onder andere gespeeld wordt door Osmaanse militaire orkesten, de zogeheten mehter takimi. Het nummer verwijst naar de belegering van de Noord-Bulgaarse stad Pleven tijdens de Russisch-Osmaanse oorlog van 1877-1878 en is binnen extreemnationalistische Turkse organisaties, zoals de Grijze Wolven, erg populair.
Hoe deze populariteit tot stand is gekomen is niet helemaal duidelijk. Mogelijk heeft het te maken met de heldhaftigheid van de Osmaanse commandant Osman Pasja, die geruime tijd stand wist te houden tegen het Russische leger. Ondanks dat de Russische revolutie nog niet had plaatsgevonden, brengen extreem-nationalistische Turken verschillende gebeurtenissen, zoals oorlog, misdaad en economische recessie in verband met het communistische gedachtegoed. Het communisme wordt gezien als vernietiger van het Turkse ideaal, een groot Turks vaderland, dat zich openbaart via geniepigheid en smerigheid. Ozan Nihat, een extreemrechtse Turkse zanger, vertolkt deze gedachte in zijn lied Kimler komünist (Wie zijn er communist?):
“Als je vraagt wie allemaal, makker? Schorpioenen, muizen, slangen, reptielen, die zijn communist! Waar je maar smerigheid ziet, makker, daar zit overduidelijk een communist.”
Een andere verklaring zou wellicht te maken kunnen hebben met de verwijzing in de tekst naar de woorden ‘vaderland’ en ‘landverraders’. Met name de Koerdische kwestie speelt hierin een belangrijke rol, want de Turkse nationalisten zien de Koerden als ‘Turkse broeders’ en de Koerdische Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK) als landverraders. Grijze Wolven-zanger Ozan Arif besteedt er in zijn lied Kimlik (Identiteit) ook aandacht aan: “Nu zullen sommigen vragen of Koerden soms Turken zijn. Natuurlijk zijn het Turken, wat dacht je dan, een apart ras soms?”
Propaganda
In sommige Turkse extreemrechtse visies strekt het Turkse vaderland zich ver buiten de huidige landsgrenzen uit. Een van deze visies wordt omschreven als het ‘pan-Turkse’ gedachtegoed. Aanhangers van deze ideologie dromen van een verenigd vaderland waarbij de Turkssprekende delen van onder andere Azerbeidzjan, Cyprus, Bulgarije, Griekenland en delen van de Balkan en Oost Europa ook tot Turkije behoren. Het zijn de gebieden die ten tijde van het Osmaanse Rijk zijn veroverd en vele jaren in Turkse handen zijn gebleven. Wie deze geschiedenis in acht neemt, begrijpt dat Turkse nationalisten elke verheerlijking van dit rijk aangrijpen om hun vaderlandsliefde te uiten.
‘Een gat in de markt’, moeten de oprichters van verschillende Osmaanse militaire orkesten gedacht hebben. Inmiddels bestaan er in Europa een aantal orkesten die de naam mehter takimi hanteren. Via optredens zijn zij de uitdragers van de Osmaanse cultuur en geschiedenis. Gekleed in traditionele kledij en zwaaiend met de oorlogsvlag van het Osmaanse Rijk zorgen ze voor een waar spektakel. Voor de een is het entertainment, voor de ander extreem-nationalistische propaganda.
“Wist u dat de mehter takimi het oudste militaire orkest van Europa is?”, kopte de website van een van de militaire kapellen. Kenners van de Turkse cultuur noemen het orkest zelfs “de moeder van alle militaire orkesten” in Europa. De titel van ‘oudste militaire orkest’ heeft de mehter takimi te danken aan zijn geschiedenis, want deze voert waarschijnlijk terug tot in de achtste eeuw na Christus. Later, onder het bewind van de Osmaanse pasja’s en sultans, kregen de mehter takimi’s een officiële status. Ze werden bijvoorbeeld vanaf de zestiende eeuw onder sultan Süleyman I (1495-1566) ingezet bij de infanterie en de marine van het Osmaanse leger. Via de muziek moest het orkest de soldaten aansporen om nog fanatieker te strijden voor de Osmaanse heersers.
In het vijandelijke kamp hoorde men de marsmuziek met angst en beven aan, want het waren de voortekenen van een korte en bloederige oorlog. In 1826 schaft sultan Mahmud II het Janitsarenkorps (infanterie-onderdeel) af en daarmee ook de mehter takimi. Na periodes van stilte en korte heropleving worden begin jaren negentig in Duitsland drie militaire orkesten opgericht met als doel om de Osmaanse cultuur levendig te houden. Bij de oprichting van deze mehter-orkesten zijn met name extreem-nationalistische Grijze Wolven betrokken. Zo blijkt bij de oprichting van het Berlijnse mehter-orkest dat het verbonden is aan de Grote Idealistische Haard Berlijn, een Turkse extreemnationalistische organisatie. De voorzitter van de Bielenfeldse Grijze Wolven-vereniging startte in 1998 zijn eigen Fatih Mehter Takimi-orkest. Het derde orkest, Ülkü Baba (Vadertje Ideaal) mehter takimi, blijkt banden te hebben met een Grijze Wolven-vereniging in Deggendorf.
Verheerlijking
Mehter takimi’s treden regelmatig op tijdens feesten en bijeenkomsten van Grijze Wolven in onder andere Nederland, maar daarbij blijft de bemoeienis van deze extreemnationalistische Turken niet. Grijze Wolven-muzikanten, die andere muziekgenres beoefenen, nemen zowel teksten als muziek over uit het mehter-repertoire. Met name de Pleven Mars blijkt bij veel van deze muzikanten populair. De extreem-nationalistische muziekgroep Grup Ötüken, wiens naam verwijst naar een mythische plaats van de voorvaderen van het Turkse volk, en Grijze Wolven-zanger Arif Nazim zingen het marslied. Nazim heeft zelfs een CD uitgebracht, Sürlerle Mehter (De mehter in gedichten), die geheel aan de mehter-muziek is gewijd.
Ook zanger Ahmet Yilmaz brengt in samenwerking met andere Grijze Wolvengroepen, zoals Grup Ötüken en Grup Ergenekon, een eerbetoon aan het militaire orkest. De laatste band speelt onder andere het nummer Ceddin Deden (Jouw voorouders, jouw grootvader) waarbij de originele mehter-tekst iets is uitgebreid met een verheerlijking van de overleden Grijze Wolven-leider Alparslan Türkes. “Opperbevelhebber Türkes, opperbevelhebber Türkes, jij bent de gelijke van de Alparslan’s. Het is mijn volk zwaar te moede. Red het, opperbevelhebber Türkes.” Türkes was voorzitter van de Partij van de Nationalistische Actie (MHP) in Turkije en zat in zowel parlement als regering. Sinds verkiezingen in juli dit jaar is de MHP met 70 zetels weer terug in het Turkse parlement.
Ten slotte
Cultuur en politiek zijn binnen Turkse extreem-nationalistische kringen niet van elkaar los te zien. In het boekje Basisprincipes verduidelijkt Alparslan Türkes zijn visie op politiek en cultuur: “Heden ten dage woedt er over de gehele aardbol, tussen de verschillende naties, een onuitgesproken maar hevige strijd: een oorlog tussen culturen. Men kan nog zoveel bolwerken innemen, en een leger slag na slag toebrengen, zolang men het hart en de geest van de natie niet verovert, is het land niet verloren. In een culturele oorlog streeft elke natie ernaar de taal, de religie, de tradities en de nationale en geestelijke waarden van de andere naties te vernietigen en deze te vervangen door haar eigen culturele waarden.”
De optredens van de mehter-orkesten passen in het concept van Türkes, want zij brengen “de dagen van Turkse macht en glorie tijdens het Osmaanse Rijk in herinnering”. Het is daarom niet verwonderlijk dat extreemrechtse Turken de mehter-orkesten met open armen begroeten en dat zij een graag geziene gast zijn op Grijze Wolvenbijeenkomsten.
