Voor de reeks BINNENREIZEN vragen we alle redactieleden te vertellen over de boeken uit Midden en Oost-Europa die hen de quarantaine door helpen. Gaan we voor de apathie van Oblomow? Zitten we ondergronds met Dostojewski? Of is het juist tijd voor reizen, met Andrzej Stasiuk¸Witold Szablowski of A. den Doolaard?
Polen heeft een rijke traditie van uitstekend geschreven buitenlandse reportages. Het meest bekend is Ryszard Kapuściński – die ongetwijfeld mijn volgende tip in deze reeks wordt. Maar in zijn voetsporen is een hele school ontstaan. Huidige bekendste ster aan het firmament is Mariusz Szczygieł, die in Warschau een café annex boekhandel heeft – aanrader, mocht reizen weer een optie worden – en daarnaast een uitgeverij en een instituut voor reportageliteratuur heeft opgericht. Dankzij hem en zijn collega’s hoeft geen Pool het land uit om toch in andere oorden te verkeren.
Het bekendst is hij voor zijn met prijzen overladen boek Gottland vol heerlijke en vaak absurde reportages over het vroegere Tsjechoslowakije en het huidige Tsjechië. In Nederland verschenen drie van de reportages vorig jaar in het boekje Geen stap zonder Bata – het houdt je minder lang van de straat dan de volledige Poolse versie (waar ik door mij maandenlang doorheen heb geworsteld), maar bundelt wel enkele van de beste verhalen over de bekende schoenenfabrikant, Goebbels’ Tsjechische muze en de tragiek van het kunstenaars onder het Stalinisme. Voor wie het Pools liever aan zich voorbij wil laten gaan, maar wel nieuwsgierig is naar de hele bundel zijn er onder andere Engelstalige en Duitse vertalingen. In 2014 verscheen er bovendien een op het boek gebaseerde film.
Szczygieł haalt alles uit de kast – historisch onderzoek, interviews, observaties door de lens van een ‘reporter’- om de essentie te vangen van het land van Kafka en Hrabal als ook van zijn eigen hoofdpersonen: de megalomane zanger Karel Gott of de door door communistische cultuurpolitiek getekende schrijver Jan Procházka. Vooral toont hij ons, expliciet en op zoveel omwegen, dat dit niet zonder reden het land is waar het woord “kafkárna” een begrip werd.
