Politiek activisme en studenten zijn een geijkte combinatie. In veel landen en tijdperken is de studententijd het moment waarop mensen zich politiek en maatschappelijk beginnen te roeren. Soms direct ook meteen het laatst. Terwijl in Nederland menigeen nostalgisch terugkijkt naar 1968 en verzucht dat de huidige studenten niet meer te bewegen zijn tot engagement, ligt het probleem in Wit-Rusland ingewikkelder. De waardering voor activisme is anders en de prijs beduidend hoger.
Door Christie Miedema
In wat vaak de ‘laatste dictatuur van Europa’ genoemd wordt, kan politiek of maatschappelijk engagement je als student duur komen te staan. Deelnemen aan een demonstratie of je publiek uitspreken kan grote gevolgen hebben. ‘Je hebt lessen gemist’, zal de universiteit zeggen, of: ‘je bent gezakt voor je examen’. Het resultaat is hetzelfde: uitsluiting van de universiteit. De reden ook: de politieke activiteit van de student.
Want hoewel onderwijs-gerelateerde redenen worden gegeven voor de uitsluiting is de politieke achtergrond vaak duidelijk. Veel studenten die van de universiteit gestuurd worden, zijn al meerdere keren officieel berispt voor hun politieke uitspraken of hun deelname aan demonstraties. Een extreem geval is dat van Arciom, die op 24 maart dit jaar bij de decaan geroepen werd met de waarschuwing dat hij uit zijn studie gezet zou worden als hij mee zou doen aan de demonstraties op onafhankelijkheidsdag de volgende dag. Arciom ging netjes naar zijn les, maar hij werd desondanks uitgesloten van zijn studie toen hij zijn broer, die wel gedemonstreerd had, in de gevangenis een pakje ging brengen.
Veel studenten zijn van de universiteit gezet omdat ze openlijk berichtten over het gedwongen voortijdig stemmen door studenten bij landelijke verkiezingen of omdat ze protesten organiseerden tegen extra betalingen voor het doen van herexamens. Uitsluiting van de universiteit kwam echter bijzonder in zwang na het uitbreken van protesten in februari en maart dit jaar die specifieke problemen van studenten overstegen. In Minsk bezetten activisten in februari een herdenkingsplaats voor slachtoffers van de Stalinterreur waar overheen gebouwd dreigden te worden. Rond dezelfde tijd gingen overal in het land mensen de straat op om te protesteren tegen een wet die belasting oplegden aan werklozen. Op 25 maart, de dag die door de oppositie als onafhankelijkheidsdag wordt gevierd, mondde dit uit in een grote dag van demonstraties, met honderden arrestaties als gevolg.
De demonstraties maakten de autoriteiten duidelijk zenuwachtig, maar dat gold ook voor de universiteiten. De decaan van Chryścijan maakte het misschien nog wel bonter dan die van Arciom. Chryścijan werd op 25 maart gearresteerd in het kantoor van mensenrechtenorganisatie Viasna (Lente). Enkele dagen later kreeg hij van zijn universiteit te horen dat hij van de universiteit gegooid was; per 24 maart, zodat de universiteit kon berichten dat het geen studenten had die betrokken waren geweest bij de gebeurtenissen op 25 maart.
Er zijn nog veel meer voorbeelden als die van Chryścijan en Arciom, vandaar dat de mensenrechtengroep Libereco een petitie gestart is om studenten als hen te helpen terug te keren naar hun studies. Omdat engagement deel is van je ontwikkeling als student, in plaats van een reden om je toekomst vergooid te zien.
Dit artikel verscheen op 30 november 2017 in de nieuwsbrief van de Max van der Stoel Foundation.
